موفقیت علمی فضایی ایران در پرتاب نخستین راکت کاوشی، از پیشرفت فضایی و موفقیت‌های ارزنده علمی کشورمان خبر می‌دهد.

رونمایی از نخستین سامانه فضایی جمهوری اسلامی روز دوشنبه ? ???بهمن توسط رییس‌جمهوری کشورمان با پرتاب "موشک کاوشگر یک" انجام شد که در ارتفاع پایین، وظیفه شناسایی محیط پروازی ماهواره‌ها را قبل از پرتاب برعهده دارد. انتشار خبر پرتاب "موشک کاوشگر یک" و پرده برداری از ماهواره امید موجب شگفتی در جهان شده که دانش ایرانی توانسته مرزهای دست نیافتنی و انحصاری قدرت‌های بزرگ را درنوردد.

رویای فضا
سفر به فضا از مهمترین آرزوهای بشر بوده است. از اواسط قرن بیستم تاکنون پیشرفت‌های بزرگی در این عرصه انجام شده که مدیون تلاش، تفکر و استمرار در راه این هدف دیرینه است. با این حال این اقدام بزرگ در چند کشور خاص انجام می‌شود و ابعاد و زوایای این کار برای دیگران به صورت راز مبهم و بسیار پیچیده باقی مانده است.

حجم فعالیت‌های انجام شده در زمینه ماهواره و مسایل مربوط به آن در اقصی نقاط جهان مدام در حال گسترش است، و در این میان انتخاب "محل استقرار" پایگاه پرتاب فضایی مساله‌ای بسیار مهم است و باید بررسی‌های بسیاری برای انتخاب بهینه این جایگاه انجام شود. همچنین تعیین جهت برای ماهواره‌ها بسیار مهم و حساس است، زیرا ماهواره‌هادر فضاثابت نمی‌مانند و در اثر وجود گرادیان‌های نامتقارن جاذبه‌ای میدان مغناطیسی زمین، تابش‌های خورشیدی و سایر عوامل، جهت آنها در فضا تغییر می‌کند. بنابراین باید به صورت لحظه‌ای جهت ماهواره‌ها نسبت به یک نقطه مرجع، مشخص شود. 
سامانه فضایی چیست؟
سامانه از "سیستم (موشک) پرتاب ماهواره"، "ماهواره" "پایگاه پرتاب" تشکیل شده است.

نخستین راکتهای حامل ماهواره، نمونه‌های توسعه یافته موشک وی ? ??آلمان بودند که فاتحان جنگ جهانی دوم در دو سوی کره زمین با بهره‌گیری از دانش فنی متخصصان آلمانی و صرف بودجه‌های هنگفت در اوایل دهه ? ???میلادی آنها را به دنیا معرفی کردند.

در حقیقت ماموریت یک سیستم حامل ماهواره قرار دادن محموله خود در محل مناسب و در زمان مشخص شده است و می‌توان گفت یک سیستم پرتاب ماهواره موشکی است با دو یا چند مرحله که هر مرحله شامل موتور راکت (با ساخت شیمیایی) و سازه(بدنه) و مکانیزم جدایش است. هر مرحله پس از اتمام سوخت موجود در آن از راکت جدا می‌شود و موتور مرحله بعد روشن می‌شود تا با شتاب دادن به محموله آنرا به مقصد نهایی خود برساند. آنچه را که در این بخش به عنوان دستاورد کشور در پرتاب کاوشگر می‌توان برشمرد، دستیابی به فناوری بومی ساخت و پرتاب راکتهای کاوش و جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات بدست آمده از پرواز آنها است.

 ماهواره؟
در مراسم پرتاب موفق راکت کاوشگر یک، از ماهواره تحقیقاتی "امید" نیز پرده‌برداری شد، این ماهواره کوچک تحقیقاتی جهت استفاده در مدار پایین زمینی طراحی شده است. "امید" یک ماهواره تحقیقاتی پیشرفته است که در آینده نزدیک توسط ماهواره‌بر و از پایگاه فضایی ایران به مدار پرتاب خواهد شد. ماهواره‌ها، به گفته کارشناسان، به عنوان "چشم سوم بشر" در فضا مجموعه وسیعی از امکانات را در اختیار می‌گذارند و با توجه به همین موضوع کشورهایی که ماهواره‌ای از آن خود ندارند را کشورهای "کور" لقب می‌دهند. تصاویر ارسالی ماهواره جهت پیش‌بینی بلایای طبیعی و مدیریت پیامدهای آن جهت کاهش خسارات، اکتشافات معدنی، بررسی تغییرات آب و هوایی و اقلیمی، پایش جنگلها، مراتع، اقیانوسها و کاربردهای متنوع دیگر به کار می‌روند.

استفاده از ماهواره در ارتباطات، انتقال داده و تصویر مدتهاست کیفیت زندگی بشر را ارتقا داده است، پخش زنده تلویزیونی و ارتباطات تلفنی از اقصی نقاط جهان مدیون توسعه فناوری فضایی است.

همچنین ناوبری و تعیین مسیر حرکت هواپیماها، کشتی‌ها و هر نوع وسیله دیگر امروزه به کمک ماهواره‌ها تسهیل شده است، کشور ما نیز در این عرصه برنامه‌های مشخصی دارد. در حقیقت پایگاه پرتاب ماهواره مجموعه‌ای از تاسیسات و تجهیزات بسیار مدرن برای آماده‌سازی نهایی ماهواره، کنترل مسیر حرکت موشک پرتاب‌کننده ماهواره، نگهداری سیستم پرتاب و سکوهای پرتاب است.

 پایگاه پرتاب
فرآیند پرتاب با توجه به هزینه‌های بسیار بالای صرف شده برای توسعه سامانه‌های فضایی بسیار حساس بوده و ایمنی در آن از اهمیت فوق‌العاده ای برخوردار است.

طراحی سکوی پرتاب با توجه به حرارت بسیار بالای گازهای خروجی و همچنین تجهیزات تزریق سوخت و آماده‌سازی موشک قبل از پرتاب دارای فناوری پیچیده‌ای است.

 رویکرد به فضا به دلیل جنبه‌های اقتصادی
"رضا اصلانی" مدیر عامل یک شرکت هوافضایی در خصوص فناوری فضایی می‌گوید بحث فضا در تمام دنیا جنبه اقتصادی پیدا کرده و این موضوع بر خلاف رویکرد کشورها در ? ???سال قبل است که فناوری فضایی جنبه امنیتی، ابرقدرتی و رقابتی داشت اما اکنون این جنبه‌ها کمرنگ شده است. وی افزود: اکنون اغلب دنیا، با دید اقتصادی به فناوری فضایی روی می‌آورند و این موضوع باعث شده حتی کشورهای در حال توسعه هم به این حوزه روی آورند. وی در خصوص حساسیت برخی کشورها به فناوری فضایی ایران توضیح داد: اگر آنها بدبینی نکرده و منصفانه رفتار کنند، نظر مثبتی به این موضوع خواهند داشت و البته خودشان نیز می‌دانند که این بحث اقتصادی، فنی و فناوری است. تجارت در بخش فناوری فضایی اکنون رونق بسیاری دارد و در تمام دنیا از ماهواره‌ها برای خدمات مخابراتی، انتقال داده و بسیاری موارد دیگر استفاده می‌شود.

حتی اینترنت که سبب این همه کسب و کار و گردش مالی در دنیا شده است، با استفاده از فناوری فضایی پابرجاست.

وی که کارشناس ارشد مهندسی فضاست، اظهار داشت: کشور ما نیز باید وارد بحث فناوری فضایی شود و اقدام به ساخت ماهواره کند و با کشورهای دیگر نیز در این زمینه همکاری داشته و همکاری خود را حفظ کند.

وی کشورهایی را دارای فناوری طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره هستند، آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلستان، هند، ژاپن، رژیم صهیونیستی، کره شمالی و برزیل ذکر کرد.

وی با اشاره به اینکه قزاقستان دارای بزرگترین مجتمع پرتاب ماهواره دنیا است، توضیح داد: البته قزاقستان خود اقدام به پرتاب ماهواره نمی‌کند و سکوی خود را به کشورهای دیگر برای پرتاب اجاره می‌دهد و از این بخش مبالغ هنگفتی نیز آمد به دست می‌آورد.

اصلانی پرتاب موشک کاوشگر را اولین و مهمترین گام برای پرتاب ماهواره به فضا دانست و افزود: گام کوچک دیگری نیز برای پرتاب نهایی ماهواره وجود دارد که البته وقتی مهمترین بخش کار انجام شده، آن نیز قابل انجام است.

این کارشناس فناوری فضایی ادامه داد: کشور ما از لحاظ موقعیت جغرافیایی و قرارگرفتن در روی کره زمین دارای محل مناسبی برای ایستگاه‌های پرتاب است.

 کوری بدون ماهواره
در عصر کنونی کشورهایی که فاقد فناوری ماهواره هستند، عملا از بسیاری پیشرفت‌ها بی‌بهره‌اند.

عضو کمیته مخابرات مجلس شورای اسلامی می‌گوید: مدت مدیدی است که وارد عرصه علوم فضایی و صنعت هوافضا شده‌ایم که می‌توان به اقدامات اخیر پرتاب موشک کاوشگر و تولید داخلی دو ماهواره مصباح و زهره اشاره کرد. "احمد بزرگیان" افزود: اکنون می‌توان گفت کارهای جدی در بخش تحقیقاتی مخابراتی کشور با کمک سازمان‌های تحقیقاتی و پژوهشی فضایی انجام شده است.

به گفته وی، اقدام اخیر "پرتاب موشک کاوشگر" یکی از بلندترین گام‌هایی است که در جهت استفاده از فضا برای ارایه خدمات ماهواره‌ای نظیر مخابرات، هواشناسی و شناخت موقعیت‌های جغرافیایی، برداشته شده است.

وی ادامه داد: ما می‌توانیم از این سامانه فضایی که برای پرتاب موشک از آن استفاده می‌شود، علاوه بر منفعت اقتصادی برای کشور به سایر کشورها نیز خدمات ارایه کنیم.

این‌مقام اظهار داشت: دست یافتن به فناوری فضایی، مانند فناوری هسته‌ای و نانوتکنولوژی علاوه بر این که جنبه اقتصادی دارد، بلکه جایگاه علمی ایران را در سطح جهان ارتقا داده است.

وی با اشاره به اینکه پرتاب ماهواره به وسیله خودمان دارای اهمیت بسیاری است، توضیح داد: برخی کشورها سکوی پرتاب دارند، اما خود قادر به پرتاب موشک نیستند.

وی در پایان تاکیدکرد: مااین سامانه فضایی را خود طراحی و با استفاده از فناوری موجود دنیا آن را بومی‌سازی کرده‌ایم.

دانشمندان ایرانی توان خود را در رشته‌های مختلف علمی یکی پس از دیگری به نمایش می‌گذارند و تازه‌ترین دستاورد، یعنی وارد شدن ایران به جرگه کشورهایی که می‌توانند فضا را درنوردند، جایگاه علمی کشور را به "فضا" می‌برد.

  گزارش از: بهار امیری

" کاوشگر یک " چشم ایرانی‌ها روی کشورشان

با بهره‌برداری از نخستین سامانه فضایی بومی متشکل ازبالا برنده، ماهواره امید و ایستگاه‌های مربوطه که دوشنبه این هفته صورت گرفت، ایران به باشگاه کم عضو فضایی جهان ملحق شد.

این سامانه همراه با فن‌آوری ساخت و پرتاب ماهواره، به ایران امکان آنرا می‌دهد تا دانش فضایی را برای پوشش و نظارت بر سرزمین خود در ابعاد مختلف چون ارتباطات ، زمین شناسی ، نظارت بر تحولات آب و هوایی، نگهبانی از جنگل -ها و پایش میزان گرمای زمین در اختیار بگیرد. موقعیت جغرافیایی‌ایران وقرارگرفتن آن دریک گستره‌جغرافیایی با گوناگونی- ها، این‌کشور را نیازمندآن ساخته‌است تابرای پوشش کشورازماهواره کمک بگیرد. موفقیت ایران درآزمایش نخستین سامانه فضایی، به آن این امکان را می‌دهد تا در آینده به عنوان یک تولیدکننده بالابرها و پرتاب‌کننده ماهواره، سهمی از بازار پرپولی را که اینک در اختیار تعداد اندکی از کشورها از جمله آمریکا، روسیه، فرانسه، چین و هند قرار دارد، ازآن خود کند و لذا می‌توان حدس زد که رقبا بیکار ننشینند و جوسازی‌های خود را علیه تهران با پوششی سیاسی ، تشدید کنند.

" کاوشگر یک " موشک ایرانی که قادر به پرتاب ماهواره است و نیز "امید" ماهواره دردست ساخت ایران که در آینده نزدیک به مدار زمین فرستاده می‌شود، ویژگی‌های علمی متعددی دارند که در تطبیق آنها با مشخصات بالابرنده‌ها در نشریات علمی از جمله "جینز دیفنس" و ماهنامه علمی "هوانوردی " چاپ آمریکا می توان هر دوی آنها را در ردیف نمونه‌های تجاری قرار داد.

راکت کاوشی که ایران این هفته آنرا با موفقیت آزمایش کرد ، از جمله مقدمات اولیه پرتاب ماهواره به مدار است و توسط این راکت‌ها شناسایی محیط پروازی ماهواره‌ها قبل از پرتاب انجام می‌پذیرد.

به‌گفته"محمود احمدی‌نژاد " رییس جمهوری، ایران سامانه پرتاب و ایستگاه -های رهگیری و کنترل و ارتباط با ماهواره را به‌طورکامل درداخل کشور طراحی و ساخته است .

در دانشگاهها و پژوهشکده‌های ایران در سالهای اخیر رشته‌های تحصیلی جدیدی در زمینه علوم فضایی دایر شده است و این مراکز فارغ التحصیلانی داشته‌اند که‌اینک بدنه علمی هیات‌های تحقیقاتی وعلمی کشور را در امور فضایی می‌سازند.

"ابراهیم محمودزاده" مدیر گروه سازنده ماهواره امید در توصیف ویژگی‌های "کاوشگر یک" گفته است که ? ????درصد قطعات و تجهیزات سیستم فضایی ماهواره امید ساخت جمهوری اسلامی ایران است.

ایران در جنوب غرب آسیا قرار گرفته و کشوری نیمه خشک محسوب می‌شود.

کویرهای بزرگ ، جنگل‌های در معرض آسیب و کوهستان‌های سربه فلک کشیده که در دل خود معادن بسیار و متنوعی را جای داده‌اند، در کنار لرزه‌خیز بودن ایران به علاوه با سابقه‌بودن تقریبا تمامی بلایای طبیعی در آن، از جمله زمینه‌هایی‌برشمرده شده که دانشمندان ایرانی بنا دارند با دسترسی به فن‌آوری ساخت،پرتاب و ردگیری ماهواره،آنها را تحت کنترل ، نظارت ، و قابل بهره - برداری سازند.

در تاریخچه زمین لرزه‌های بزرگ جهان ، ایران متاسفانه دارای رتبه بالایی است و تقریبا هر ده سال یک زمین لرزه فوق‌العاده شدید در آن رخ داده است که زمین لرزه ? ?/??ریشتری ? ???خرداد ? ?????درشمال ایران که در عرض چند ثانیه ? ???شهر و یک هزار و ? ????روستای ایران در مساحتی به وسعت دو هزار و ????? کیلومتر را تکان داد و نزدیک به? ???هزارکشته گرفت و زمین لرزه پنجم دیماه ? ?????در منطقه بم که جنوب شرق ایران را با شدت ? ?/??درجه ریشتر تکان داد و آنهم نزدیک به ? ???هزار قربانی گرفت، هنوز در یاد جهانیان هست .