دید کلی

سالهاست که از عینکهای آفتابی چه بصورت مد و یا جهت تأمین راحتی بیشتر در مقابل نور شدید ، استفاده می­شود. چشم پزشکان معتقدند دلیل دیگری نیز برای استفاده از عینکهای آفتابی وجود دارد که آن هم تأمین سلامت طولانی مدت چشمها در موقعیتهای مختلف است. نتایج چندین مطالعه ده ساله اخیر نشان می‌دهد که ساعتها اقامت در شرایط آفتابی و بدون حفاظ کافی در مقابل چشم شانس بروز بیماریهای چشم را افزایش می‌دهد. در سال 1988، گروهی از چشم پزشکان مطالعه­ای را بر روی 838 ماهیگیر خلیج Chesapeake انجام دادند که سالها عمر خود را بر روی آب گذرانده بودند.

ماهیگیرانی که هیچگونه حفاظ چشمی نداشتند در مقابل کسانی که از عینک آفتابی یا کلاه لبه­دار استفاده می­کردند 3 برابر بیشتر به کاتاراکت (آب مروارید) مبتلاشده بودند. کاتاراکت در واقع کدورت عدسی چشم طبیعی است. بر اساس این مطالعه و مطالعات دیگر ، درحال حاضر چشم پزشکان توصیه می­کنند که هرگاه تا حدی در مقابل آفتاب قرار می­گیرید که احتمال برنزه شدن پوست و یا سوختگی ناشی از آفتاب نیز بالا می­رود، از عینکهای آفتابی جاذب اشعه ماورا بنفش استفاده نمایید، بویژه اگر در ارتفاعات و یا در نزدیکی استوا زندگی می­کنید.

انواع مختلف عینکهای آفتابی

کارخانه­های سازنده برای حفاظت چشم در مقابل اثرات مضر آفتاب ، طرحهای جدیدی را ارائه کرده­اند. این سازندگان قول حفاظت چشم در مقابل اشعه ماورا بنفش یا دیگر انواع تشعشات طبیعی را می­دهند، ولی باید توجه داشت که حفاظت در مقابل بعضی از این شعاعها از اهمیت بیشتری برخوردار است.

عینکهایی که 99% اشعه ماورا بنفش را جذب می­کنند

توصیه می­شود همواره عینکی را خریداری کنید که این خاصیت را داشته باشد. حضور طولانی مدت در مقابل اشعه ماورا بنفش ، یا اولترا ویوله (UV) و آفتاب با برخی بیماریهای چشمی ارتباط دارند. چه عدسیهای پلاستیکی و چه عدسیهای شیشه‌ای تا حدی اشعه ماورا بنفش را جذب می­کنند، ولی جذب UV توسط این عدسیها را می‌توان با اضافه نمودن موادی شیمیایی به ماده اصلی لنز و یا پوشاندن لنز با ماده‌ای مخصوص ارتقاء داد. همواره عینکی را خریداری کنید که 99 تا 100% اشعه UV را جذب کند. بعضی کارخانه­های سازنده برچسبهایی را بروی عینک محصول خود نصب می­کنند، با این مضمون که جذب UV تا بیش از 400 نانومتر صورت می­گیرد که این نیز به معنای همان جذب 100% شعاع UV است.

عینکهایی که 90% اشعه مادون قرمز را بلوک می­کنند

طول موجهای مادون قرمز بخش غیرقابل رویت نور بوده (طول موج آنها بلند­تر از طول موج نور قابل رویت است) و سبب تولید گرما می‌شوند. بخش مادون قرمز نور خورشید ناچیز بوده و چشم نیز این طول موج را بخوبی تحمل می­کند. ادعای بعضی کارخانه‌های سازنده عینکهای آفتابی در جهت حفاظت چشم در مقابل اشعه مادون قرمز است و حال آنکه تحقیقات موجود رابطه محکمی را بین بیماریهای چشمی و اشعه مادون قرمز نشان نداده­اند.

عینکهای بلوک کننده نور آبی (Blue - blocking)

اینکه نور آبی هم برای چشم مضر باشد هنوز مورد بحث است. عدسیهایی که نور آبی را بلوک می­کنند ته رنگی کهربایی داشته و سبب می­شوند محیط اطراف برنگ زرد یا نارنجی دیده شود. لنزهای رنگی سبب می­‌شوند که اشیاء دور بویژه در شرایطی مثل برف و یا غبار واضحتر دیده شوند. از این نظر عینکهای کهربایی مزبور بیشتر توسط اسکی بازان ، شکارچیان ، قایقرانان و یا خلبانان استفاده می­شود.

عینکهای پلاریزه

عدسیهای پلاریزه خیرگی نور خورشید را که انعکاس یافته از سطوح صافی مثل سنگفرش خیابانها و یا سطح آب باشند از بین می­برند. از این نظر در مواردی مثل رانندگی و یا ماهیگیری می­توانند بسیار مفید باشند. پلاریزاسیون عدسیهای مزبور هیچ تأثیری بر جذب اشعه UV نخواهد داشت، ولی بسیاری از عدسیهای پلاریزه امروزی خاصیت جذب اشعه UV را نیز دارند. برچسب عینک مورد نظر خود را از این نظر بررسی کنید که آیا حداکثر خاصیت جذب UV را دارد یا خیر؟

عینکهای آینه­ای (Mirror - coated)

پوشش آینه­ای در واقع لایه نازکی از مواد فلزی مختلف است که بروی سطح عدسیهای معمولی پرداخت شده است. گرچه پوشش مزبور مقدار نور ورودی به چشم شما را کاهش می­دهد، قابلیت کاملی در حفاظت چشم شما در مقابل اشعه UV نخواهد داشت.

عینکهای کمربندی (Wrapround)

عینکهای کمربندی طوری طراحی شده­اند که مانع ورود نورهای درخشان از کناره­های قاب و رسیدن آنها به چشم می­شوند. مطالعات نشان داده­اند که آنقدر شعاع UV از اطراف قاب عینکهای معمولی وارد چشم می­شوند که می­توانند اثر سودبخش عدسیهای حفاظت کننده را کاهش دهد. از این نظر عینکهای آفتابی کمربندی که قاب بزرگی دارند و چشم را از تمامی زاویه­ها حفاظت می­کنند مفیدند.

عینکهای سایه روشن (Gradient)

رنگ عدسیهای سایه روشن از بالا به پایین و یا از بالا و پایین تا وسط تغییر می­کند و در واقع سایه روشن می­شود. عدسیهای سایه روشن تک سایه (تیره در بالا و روشنتر در پایین) می­توانند خیرگی نور آسمان را از بین برده و در عین حال امکان دید مناسبی را از قسمت پایینی فراهم ­کنند. این عینکها برای ورزش شیرجه هم مناسب هستند، زیرا جلوی دید شما از تخته شیرجه را تاریک نمی­کنند. ولی عینکهای مزبور برای شرایط برفی و یا در ساحل دریا مناسب نیستند، خصوصا اگر قسمت پایینی آنها روشن باشد. لنزهای سایه روشن دو سایه (تیره در بالا و پایین و روشن در وسط) ممکن است برای ورزشهایی از قبیل قایقرانی و یا اسکی که شعاعهای نورانی از سطح آب یا برف برمی­گردد مناسبتر باشند.

عینکهای فتوکرومیک

یک عینک فتوکرومیک بطور اتوماتیک در نور درخشان تیره شده و در نور کم روشنتر می­شود. در اکثر موارد تیره شدن عینک ظرف نیم دقیقیه صورت می­گیرد و حال آنکه روشنتر شدن آن حدود 5 دقیقه طول می­کشد. از نظر رنگ نیز بصورت یکنواخت و یا سایه روشن عرضه می­شوند. گرچه عینکهای فتوکرومیک ممکن است از نظر جذب UV عینکهای آفتابی خوبی باشند، ولی ممکن است برای انطباق آنها با شرایط مختلف نوری مدت زمانی بطور ناخواسته صرف شود.
عینکهای تراش داده شده و صیقلی

بعضی عینکهای غیر طبی توسط کارخانه­های سازنده­شان طوری تراش داده و صیقل می­شوند که کیفیت نهایی عدسی آنها تا حد مناسبی ارتقا یابد. البته عینکهایی که از تراش و صیقلی بودن مناسبی برخوردار نیستند به چشم شما آسیبی نمی­زنند. قبل از هر چیز مطمئن شوید که عدسی عینک مورد نظر شما ساخت مناسبی داشته باشد. جهت قضاوت در مورد کیفیت عینک غیر طبی خود ، به چیزی مستطیل شکل مثل موزاییک کف اتاق خود نگاه کنید. عینک را در فاصله دلخواه نگاه داشته و یک چشم خود را بپوشانید. عینک را به آهستگی و از یک سمت به سمت دیگر و سپس به بالا و پایین حرکت دهید. اگر خطوط در تمام موقعیتها مستقیم بنظر برسند، عدسی مناسبی را انتخاب کرده­اید. ولی اگر خطوط در هم می­روند، خصوصا اگر این خطوط در میدان مرکزی عدسی اینگونه بنظر می­رسند، عینک دیگری را امتحان کنید.

عینکهای ضد ضربه

تمام عینکهای آفتابی باید معیارهای تعیین شده از سوی انجمن فدرال غذا و داروی آمریکا (FDA) را تضمین نمایند. (در کشور ما تاکنون هیچگونه کنترلی روی عرضه این قبیل عینکها وجود نداشته و ندارد و استفاده از آنها بیشتر جنبه تزیینی داشته تا محافظتی). هیچ لنزی در واقع نشکستنی نیست، ولی احتمال شکستن عدسیهای پلاستیکی بعد از برخورد یک توپ یا سنگ ، نسبت به عدسیهای شیشه­ای کمتر است. جنس اکثر عدسیهای عینکهای آفتابی غیر طبی پلاستیک است. پلاستیک پلی­کربنات که در بسیاری از عینکهای ورزشی مورد استفاده قرار می­گیرد، گرچه سفت است ولی به آسانی نیز خراش برمی­دارد. چنانچه قرار است عدسی از این جنس خریداری نمایید حتما عینکی را انتخاب کنید که خاصیت ضد خراش داشته باشد.

تیرگی لنز

یک عدسی متوسط معمولی برای استفاده­های معمولی روزمره مناسب است. ولی اگر قرار است از عینک خود در شرایط کاملا نورانی و روشن استفاده کنید لنزی تیره­تر را انتخاب نمایید. رنگ و درجه تیرگی لنز به­هیچ وجه معیاری برای میزان توانایی جذب اشعه UV توسط آن عدسی نخواهد بود. بنابراین براساس رنگ عینک نمی­توان از توانایی آن در جذب اشعه­های مضر مطمئن شد.

کسانیکه در معرض خطرات بخصوصی قرار دارند

بعضی افراد استعداد بیشتری جهت ابتلا به بیماریهای چشمی ناشی از UV دارند. مبتلایان به بیماریهای بخصوصی (از قبیل دژنراسیون ماکولا یا دیستروفی­های شبکیه) لازم است در شرایط بیرون از خانه همواره از چشم خود محافظت نمایند.

بیمارانی که تحت عمل کاتاراکت قرار می­گیرند

در کشور ما سالانه بیش از هزاران نفر تحت عمل کاتاراکت قرار می­گیرند. در جریان این جراحیها ، عدسی طبیعی چشم برداشته شده و بدین ترتیب چشم تا حد بیشتری در معرض خطرات ناشی از UV قرار می­گیرد. در جریان و یا بعد از عمل کاتاراکت ، بجای عدسی طبیعی چشم معمولا یک لنز داخل چشمی (Intraocular Lens:IOL) قرار داده می­شود. عدسیهای داخل چشمی قدیمی نسبت به عینکهای معمولی یا عینکهای پلاستیکی ، درصد کمتری اشعه UV را جذب می­کردند. کارخانه­های سازنده IOL در حال حاضر بسیاری از محصولات خود را بصورت جاذب اشعه UV می­سازند.

چنانچه کاتاراکت (آب مروارید) چشم شما عمل شده است و لنزهای داخل چشمی شما نیز از نمونه IOL های جدید جاذب اشعه UV نیست، توصیه می­شود از عینک آفتابی استفاده نموده و جهت اطمینان بیشتر از کلاه لبه­دار استفاده کنید. چنانچه هنگام عمل آب مروارید از عدسیهای داخل چشمی جهت جایگزینی استفاده نشده است احتمال صدمه اشعه ماورا بنفش به چشم شما وجود دارد.

استفاده کنندگان کنتاکت لنز

کنتاکت لنز به تنهایی چشم شما را در مقابل اشعه UV محافظت نمی­کند، ولی در عین حال کنتاکت لنزهای بسیاری وجود دارد که توانایی محافظت در مقابل UV را دارا هستند. چنانچه کنتاکت لنز شما قابلیت مقابله با اشعه UV را ندارد. باز هم لازم است جهت محافظت از چشمهای خود از عینک آفتابی استفاده کنید.

داروهای حساس کننده به نور

داروهای حساس کننده به نور (داروهایی که پوست شما را به نور حساستر می­کنند) می­توانند چشم شما را نیز به نور حساستر نمایند. لازم است به­ هنگام مصرف هر یک از داروهای زیر ، با چشم پزشک خود بدقت مشاوره کنید:

پسورالن (Psoralens) (که در درمان پسوریازیس استفاده می­شود) ، تتراسیکلین ، داکسی سیکلین ، آلوپورینول و فنوتیازین. زمانی که از این داروها استفاده می­کنید هر بار که از خانه بیرون می­روید از عینک آفتابی جاذب UV و کلاه لبه­دار استفاده نمایید.

موارد خاص

حتی بهترین انواع عینکهای معمولی ، قادر به حفاظت از چشم شما در مقابل منابع نوری شدید نیستند. جوشکاری، نورهای شدید برنزه کننده ، شرایط شدید برفی و یا نگاه مستقیم به نور آفتاب (مثلا در جریان خورشید گرفتگی) همگی می­توانند به چشم شما آسیب برسانند. نگاه مستقیم به هریک ازاین منابع نوری بدون حفاظ کافی می­تواند سبب ابتلای دردناک قرنیه بنام فتوکراتیت (Photokeratitihis) و یا حتی افت دائمی دید مرکزی شود.

نتیجه

بهترین عینکهای آفتابی آنهایی هستند که 100% شعاع UV را جذب نموده ، بهترین کیفیت اپتیکی را داشته و کمترین احتمال شکسته شدن را داشته باشند.