غول هاى نفتى آمریکا از قیبل شورون تگزاکو (ChevronTexaco) و یونوکال (Unocal) دو دهه پیش کار اکتشاف منابع فوق العاده عظیم انرژى نهفته شده در دل آتشفشان هاى اندونزى را آغاز کردند. در آن زمان، دولت جاکارتا براى اولین بار درهاى این بخش از انرژى خود را به روى سرمایه گذاران خارجى باز کرد. مجمع الجزایر اندونزى متشکل از 17000 جزیره کوچک و بزرگ که پل اتصال مناطق آتشفشانى جنوب شرق آسیا موسوم به «حلقه آتش آسیا- پاسیفیک» محسوب مى شود، عملاً داراى بیشترین تعداد آتشفشان در جهان است. هم اینک برآورد مى شود که حدود 500 کوه آتشفشان در اندونزى وجود داشته باشد که 128تاى آنها هنوز فعال هستند؛ ضمن اینکه نام 65 تاى آنها در فهرست «آتشفشان هاى خطرناک» ثبت شده است.
اما چیزى که در این میان بیش از همه جلب نظر مى کند، تلالو این واقعیت مهم است که: وجود این تعداد آتشفشان ]اعم از فعال و غیرفعال[ باعث شده است تا اندونزى به عنوان تنها کشور بزرگى در جهان مطرح شود که قادر است 100 درصد برق مورد نیاز خود را از ذخایر پاکیزه و بى پایان «انرژى زمین گرمایى» (Geothermal Energy) استحصال کند. با این حال، پس از گذشت 20 سال از زمان تصویب قوانین احیا کننده و آغاز مراحل اکتشافى، امروزه فقط چند نیروگاه کوچک زمین گرمایى در اندونزى به چشم مى خورد که یکى از آنها نیروگاهى است که با سرمایه گذارى مستقیم یکى از شرکت هاى معین غول «شورون تگزاکو» به نام «آموسیس اندونزى» (Amoseas Indonesia Inc) احداث و راه اندازى شده است.
وضعیت نه چندان مناسب موجود به تدریج در حال تغییر کردن است. ژوئن گذشته، دولت اندونزى مفاد «پروتکل کیوتو» را که یک معاهده بین المللى با هدف کاستن از شتاب فعلى گرم شدن زمین است، رسماً به تصویب رساند و با این کار خود شرایط لازم را براى بهره مند شدن از میلیون ها دلار کمک اقتصادى در قالب اعتبارات و سوبسیدهاى مالى براى انجام پروژه هاى متعدد با هدف کاهش انتشار گازهاى گلخانه اى فراهم کرد. «آموسیس» درخواست حدود 5 میلیون دلار کمک اعتبارى را به دولت اندونزى ارائه کرده است که در صورت دریافت مبلغ یاد شده خواهد توانست طرح 100 میلیون دلارى توسعه فعالیت هاى پیشین خود را در محدوده آتشفشان درجات (Darajat) در جاوه غربى به مورد اجرا گذارد، و توان تولیدى نیروگاه فعال در آن منطقه را به بیش از دو برابر میزان کنونى و تا سطح 330 مگاوات برق افزایش دهد؛ این میزان برق (در صورت تحقق) براى رفع نیاز یک شهر متوسط به توان الکتریکى کافى خواهد بود. البته این کار، به رغم ابعاد وسیع اجرایى آن، کار چندان بزرگى نخواهد بود، اما در عین حال، گامى عملى به سوى احیاى طرح هاى اصیل نیروگاهى در زمینه «انرژى زمین گرمایى» در اندونزى محسوب خواهد شد.
اکنون و به فاصله هفت سال پس از بروز بحران اقتصادى ویران کننده در آسیا که تأثیر مستقیمى بر روند اجرایى طرح تاسیس 11 نیروگاه زمین گرمایى در اندونزى با هدف تولید 3417 مگاوات برق داشت و آن را به طور کامل نابود کرد. به نظر مى رسد که مقامات حکومتى بلندپایه این کشور از جمله خانم «مگاواتى سوکارنوپوترى» رئیس جمهور پیشین اندونزى نهایتاً انجام تغییراتى را در نوع نگاه عمومى به این قضیه لازم دانسته اند. بهره بردارى از توان حرارتى نهفته در اندرون یک آتشفشان دربردارنده مراحلى از قبیل حفر چاه هاى عمیق با هدف دستیابى به بخارات آب داغى است که بر اثر جابه جایى مواد مذاب در اعماق زمین ایجاد مى شود؛ خطرپذیرى یا ریسک این قبیل طرح ها نسبتاً بالا و دوره بازگشت سرمایه آنها نیز طولانى است. وقتى بحران اقتصادى سال 1997 موجبات سرنگونى حکومت دیکتاتورى «سوهارتو» رئیس جمهور اسبق اندونزى را فراهم ساخت و اقتصاد این کشور را در گرداب عظیمى فرو برد، 7 طرح از مجموع 11 طرح مقاطعه اى برنامه ریزى شده به حالت تعلیق درآمد. با وجود این، هم اکنون، چند تا از طرح هاى یازده گانه مذکور و در رأس آنها طرح نیروگاه زمین گرمایى «آموسیس» در دست بازسازى و احیا قرار دارند.
کمپانى هاى چند ملیتى نسبت به راه و روشى که «سوهارتو» در اقتصاد اندونزى برگزیده بود ایرادات و انتقادات فراوانى داشتند که برخى از آنها طى سالیان بعد مرتفع شد. تصویب یک قانون جدید در سال 2001 براى همیشه به «لزوم شراکت طرف هاى سرمایه گذار با شرکت نفت دولتى (Partamina) در زمینه اکتشاف منابع زمین گرمایى» پایان داد. طى دوران حاکمیت سوهارتو، دولت اندونزى همچنین مجریان و توسعه دهندگان طرح هاى ژئوترمال را مجبور مى ساخت تا حتماً یک شریک اندونزیایى را براى همکارى با خود برگزینند که این امر غالباً به معناى همکارى با یکى از پسران دیکتاتور به نام «تامى» بود. هم اکنون، «تامى» به جرم طرح ریزى توطئه قتل یک قاضى در زندان به سر مى برد، اما قانون شراکتى یاد شده همچنان به قوت خود باقى است. ضمناً، روند پرداخت سوبسیدهاى دولتى به برخى شرکت هاى خاص به منظور تسهیل شرایط آنها در مناقصه هاى عمومى باعث ایجاد سوءظن شدید نسبت به عملکرد مقامات حکومتى شده است. همانطورى که «امیل سلیم» وزیر پیشین محیط زیست اندونزى هشدار مى دهد، «تا وقتى که این قبیل تبعیض ها و جانبدارى ها به طور کامل از جامعه سنتى اندونزى رخت برنبندند، هیچ تغییر عمده اى در وضعیت بهره بردارى از منابع انرژى زمین گرمایى رخ نخواهد داد.»
«آموسیس» در سال 1984 قراردادى را با شرکت نفت دولتى اندونزى به منظور احداث یک نیروگاه زمین گرمایى در محدوده آتشفشان «درجات» منعقد کرد، اما جالب اینجاست که هنوز موفق به جبران هزینه سرمایه گذارى اولیه خویش نشده است. مقامات این شرکت مى گویند که اجراى طرح هاى بعدى «آموسیس» در گرو دریافت اعتبارات لازم در چارچوب «معاهده کیوتو» است؛ نیروگاه هاى زمین گرمایى در مقایسه با نیروگاه هایى که از زغال سنگ به عنوان سوخت خام اولیه استفاده مى کنند 1800 بار و در مقایسه با نیروگاه هاى نفت- سوز 1600 بار کمتر دى اکسید کربن تولید مى کنند. اکنون، بار دیگر، به نظر مى رسد که بوروکراسى حاکم بر سیستم ادارى اندونزى در حال به تعویق انداختن طرح هاى توسعه اى در زمینه نیروگاه هاى زمین گرمایى است؛ اندونزى تازه باید آژانسى را به منظور برطرف ساختن موانع اجرایى بر سر راه توسعه این قبیل نیروگاه ها تأسیس کند، همچنان که سازمان ملل متحد باید سیستمى را به منظور تخصیص اعتبارات لازم براى اجراى طرح هاى داراى توجیه اقتصادى در اندونزى راه اندازى نماید. شاید سال ها یا حتى دهه ها به طول بیانجامد که کشورى همچون اندونزى بتواند از سد موانع موجود عبور کرده و انرژى لازم را از منابع حاصل از فعالیت آتشفشان هاى متعددش استحصال کند.
نوشته شده توسط
مهدی
86/3/20:: 7:46 عصر
|
() نظر
.GIF)
