مقدمه

در زمین نواحی وجود دارند که در آنجا مؤلفه‌های مغناطیسی بطور ناگهانی تغییر می‌کنند و مقادیری به خود می‌گیرند که با مقادیر مربوط به محلهای مجاور تفاوت فاحشی دارند. این نواحی ، نواحی با ناهنجارهای مغناطیسی نامیده می‌شود. در اغلب موارد ناهنجاری مغناطیسی ناشی از فشار توده بزرگی از سنگ آهنهای مغناطیسی در زیر سطح زمین است. به این دلیل مطالعه ناهنجاریهای مغناطیسی اطلاعات با ارزشی در مورد وجود و محل مخازن و سنگهای مغناطیسی ارائه می‌دهند.

مغناطیس سنجی در کاوش منابع معدنی

یکی از بزرگترین و بهترین مطالعات در مورد ناهنجاریهای مغناطیسی شوروی سابق در ناهنجاری مغناطیسی کورسک (kurs توسط گروهی از فیزیکدانان روسی به سرپرستی لازارف (La-zarev) انجام گرفته و در آنجا مخازن سنگ عظیمی کشف شده است. تحلیل دقیق میدان مغناطیسی زمین وسیله توانمندی برای بررسی ذخایر معدنی زمین است. در حال حاضر جستجوی مغناطیس سنجی ، روش ژئوفیزیکی مهم و گسترده‌ای است که برای اکتشافات معدنی بکار می‌رود.

مؤلفه‌های میدان مغناطیسی زمین در هر نقطه کره زمین با مرور زمان به آرامی تغییر می‌کند. بعضی از رصدخانه‌های مغناطیسی اروپایی اطلاعات جمع آوری شده در 300 تا 400 سال اخیر را در اختیار دارند. این اطلاعات تصور روشنی را در مورد قانون این تغییرات کند (قانون سده‌ای میدان مغناطیسی زمین) ارائه می‌دهند. ولی افزون بر تغییر سده‌ای میدان مغناطیسی زمین ، مؤلفه‌های میدان مغناطیسی زمین تغییرات دوره‌ای جزئی در ضمن روز و سال نیز دارند. این تغییرات روزانه و سالانه مؤلفه‌های میدان مغناطیسی زمین مرسومند و معمولا کوچک هستند.

آشفتگی مغناطیسی

تمام این تغییرات دوره‌ای در میدان مغناطیس تا اندازه‌ای آرام صورت می‌گیرد. ولی ، گاهی میدان مغناطیسی زمین در مدت چند ساعت تغییرات ناگهانی و زیادی پیدا می‌کند. این پدیده توفان مغناطیسی یا آشفتگی مغناطیسی نامیده می‌شود. توفان مغناطیسی معمولا از 6 تا 12 ساعت طول می‌کشد و پس از آن مؤلفه‌های مغناطیسی زمین به تدریج مقادیر معلوم خود را به دست می‌آورند. در مواقع اعتدال (اعتدال بهاری یا اعتدال پاییزی) توفانهای مغناطیسی بیشتر از سایر دوره‌های سال مشاهده می شود.

دوره تناوب توفانهای مغناطیسی

تعداد و شدت توفانهای مغناطیسی از سالی نسبت به سال دیگر تغییر می‌کند. دوره‌های قله‌های توفان مغناطیسی در فاصله 11.5 سال تکرار می‌شوند. پس از هر قله ، تعداد توفانهای مغناطیسی به تدریج کاهش می‌یابند و به مقدار مینیمم خود می‌رسند و دوباره تا مقدار قله زیاد می‌شوند. تعدادی از پدیده‌های دیگر نیز شفقهای قطبی ، لکه‌های خورشیدی ، بعضی پدیده‌های مربوط به انتشار امواج رادیویی و غیره) دارای دوره 11.5 سال هستند. امروزه می‌توان اظهار داشت که این تطابقها تصادفی نیستند بلکه ارتباط ذاتی این پدیده‌ها را نشان می‌دهند.